İster bilim ve sanayi, ister toplumsal hayatta olsun devrimler aslında üzerinden 100 veya daha fazla yıl geçtikten sonra kitaplara geçer, sebepleri incelenir ve yarattığı değişim analiz edilir. Belki teknolojinin artan bir ivmeyle ilerlemesi, belki toplumsal farkındalığın eskiye oranla son derece yüksek olması sayesinde artık bir devrimi gerçekleşirken de adlandırıp tanımlayabiliyoruz. Endüstri 4.0 her şeyden, tüm kazanımlarından ve dönüştürücü etkisinden öte belki de bu anlamda bir ilk olmasıyla öne çıkıyor. Evet, bir devrim yaşıyoruz, bir devrimin içinden geçiyoruz ancak aynı zamanda bunu gözlemliyor, inceliyor ve olası toplumsal etkilerini öngörmeye çalışıp tartışıyoruz. 1. Endüstri Devrimi, Tarım Devrimi, Rönesans veya başka bir devrimsel olayda farkındalık bu kadar yüksek miydi?

İçinden geçtiğimiz 4. Endüstri Devrimi (başka bir deyişle Endüstri 4.0) adı verilen süreç hakkında hazırladığımız bu yazı dizisinin ilki giriş niteliğinde bir çalışma olsun. Daha çok bu devrimi ve kavramı anlamaya yönelik esaslardan bahsedelim, devamı gelecek yazılarda. 

1.     Endüstri 4.0 ya da 4. Endüstri Devrimi Nedir? 

Aslında Endüstri 4.0 demeden önce buraya nasıl gelindiği ile başlamakta, yani biraz geçmişe gitmekte fayda var. 1. Endüstri Devrimi 18. YY’da buhar makinesinin icadı ve buhar gücü ile çalışan makinelerin kas gücü ile yapılamayan işlerde kullanılmasıyla başladı, devrim tamamlandığında ise üretimde insan gücü ve makineler birlikte yer alıyorlardı. Bunu takip eden 2. Endüstri Devrimi elektriği icadı ve üretimde kullanılmasıyla başladı. Bu da üretim yapan fabrikalarda artık seri üretime geçişi sağladı. 3. Endüstri Devrimi’ne gelindiğinde başrolde bilgisayarlar vardı. Bilgisayarlar yardımıyla seri üretimde optimizasyon ve verimlilik artışı sağlandı, bu sayede –otomotiv gibi bazı sektörlerde- iş gücü de yerini bilgisayar ve robotlara bıraktı. 4. Endüstri Devrimi, başka bir deyişle Endüstri 4.0 ise artık üretime Nesnelerin İnterneti (IoT), makine öğrenmesi (ML), büyük data ve yapay zeka (AI) kavramlarını da dahil ederek düşünme, analiz yapma, planlama ve iletişim kurma fonksiyonlarını internet tabanlı bilgisayar sistemlerine yüklüyor. 

Başka bir deyişle; büyük verileri analiz eden, bu analizlerden çıkarım yapıp gerekli aksiyonları alabilen, birbirleriyle de internet üzerinden iletişim kurabilen dev bilgisayar ağları artık üretim ve sanayide kullanılmaya başlanıyor. 

2.     Endüstri 4.0 – 4. Endüstri Devrimi Hangi Bileşenlerden Oluşuyor? 

Aslında yukarıdaki maddede tanım ve tarihçeden bahsederken Endüstri 4.0 bileşenlerinden de ismen bahsettik. Nesnelerin İnterneti (IoT) teknolojisi 4. Endüstri Devrimi sürecinde başrolde diyebiliriz. Bu konu hakkında Nesnelerin İnterneti I: Giriş ve Tanımlamalar ve aynı yazı dizisinin diğer yazılarını da okuyabilirsiniz. Birbirleriyle iletişim kurabilen, birbirine komut verip bu komutlara göre aksiyon alabilen ağlar sayesinde artık fabrikaların “akıllı fabrika” olması bekleniyor. Ki Endüstri 4.0 Amerika’da “smart factories” adıyla da anılmakta. 

Tabii akıllı fabrikaları da oluşturan bir altyapı var. Bu alt yapı ise Big Data, makine öğrenmesi (ML) ve yapay zeka (AI) ile oluşuyor. Endüstri 4.0 yazısında bu detaylarla sizleri boğmayalım o yüzden bunların her birinin kısaca tanımını yapıp 4. Endüstri Devrimi hakkında konuşmaya devam edelim isterseniz. 

Big Data: İnternet kullanıcılarının sosyal medya paylaşımları, internette gezinilen siteler, google’da yapılan aramalar gibi sanal ortamdaki hareketlerinin kaydedilmesinden oluşturulan verilerin anlamlı, işlenebilir ve herhangi bir amaçla kullanılabilir hale dönüştürülmesine deniliyor. 

Makine Öğrenmesi (ML) ise; herhangi bir ortamdaki big datanın bilgisayar kontrollü makineler aracılığıyla analiz edilmesi ve bundan sonuç çıkarılması diyebiliriz. Kısacası; makine öğrenmesi Big Data’nın operasyonel kısmı. 

Yapay Zeka (AI) ise muhtemelen en aşina olduğunuz tabirlerden. İnsana özgü düşünme, karar alma gibi yetilerin de bilgisayarlara programlanmasıyla insan gibi düşünüp, konuşabilen ve bazı insan davranışlarını yerine getirebilen sistemlerdir. Ki iPhone bilgisayarlardaki Siri bunun en basit örneği iken son dönemde medyaya da yansıyan robot Sophia daha karmaşık bir yapay zeka örneği. 

Özetle Endüstri 4.0 bütün bu bileşenlerin birlikte kullanılarak, üretimden insanı çıkaran yerine insan gibi düşünüp, analiz yapıp, sonuç üreten ve aksiyon alan makineleri koyan bir devrim, bir dönüşüm. 

3.     Endüstri 4.0 – 4. Endüstri Devrimi Sanayi Dünyasında Ne Gibi Değişiklikler Yaratacak?

Üretimden insan faktörünün çıkması, ya da insan faktörünün azalması, sebebiyle maliyetlerin düşmesi beklenen ilk değişiklik. Bunun ardından ise üretimde hata payının düşmesi geliyor. Dolayısıyla daha az hata yapılan, daha yüksek verimlilikte ve daha düşük maliyetlerle çalışan fabrikalar 4. Endüstri Devrimi tarafından yaratılan en önemli değişikliklerden. 

4.     Endüstri 4.0 – 4. Endüstri Devrimi Sosyal Hayatta Ne Gibi Değişiklikler Yaratacak?

Bütün endüstri devrimlerinin toplumsal hayata etkileri oldu. 1. Endüstri Devrimi geçimini tarımla sağlayan kitleleri sanayiye çekmişti. 2. Endüstri devrimi ise tarımdan sanayiye olan bu iş gücü transferini pekiştirdi diyebiliriz. 3. Endüstri devrimi ile birlikte mavi yaka olarak tabir edilen eğitimsiz iş gücü yerini daha eğitimli, beyaz yakalı işgücüne bıraktı. Ancak hem nicelik hem de nitelik olarak gelişen eğitim sistemi ile bu durum toplumsal bir faciaya yol açmadan yönetilmişti. 4. Endüstri Devrimi’nin yaratması beklenen değişiklik de bu bağlamda biraz korkutucu. Analiz etmek, düşünmek, planlamak gibi işlevlerin de bilgisayarlar tarafından yapılması eğitimli iş gücünü de sanayiden uzaklaştıracak gibi görünüyor. Tabii bu da o iş gücüne yeni bir alan bulunamazsa toplumsal hayatta bir kaosa sebep olabilir. Ki bu konu özelinde daha detaylı Endüstri 4.0: İstihdama Beklenen Etkileri yazısını okuyabilirsiniz.

5.     Endüstri 4.0 – 4. Endüstri Devriminin Getireceği Avantajlar Neler? 

Üçüncü maddede biraz bahsettik aslında ancak “avantaj” olduğunun altınızı çizerek tekrarlamakta fayda var. Endüstri 4.0 üretime önemli faydalar sağlayacak bir devrim. 

-          İş gücünün üretimden çıkmasıyla üretim maliyetlerinin düşmesi, 

-          Tam bilgisayar kontrollü olması sebebiyle kayıt ve arıza takibinin kolaylaşması, üretimde hata oranının minimize edilmesi,

-          Uzun vadede üretimde esneklik sağlanması, 

-          Yeni iş modellerinin geliştirilerek uygulamaya geçilmesi

bunlardan ilk akla gelenleri.